کودتا در ونزوئلا

پس از مشکلات اقتصادی که ونزوئلا سال‌های اخیر با آن دست و پنجه نرم کرده است، طی روز‌های گذشته دوران التهاب این کشور تندتر شده و فرصتی بوجود آمده تا برخی قدرت‌های خارجی به خصوص آمریکا سیاست‌های مداخله جویانه خود را تحقق ببخشند. به نظر می‌رسد آمریکا مجدداً فرصتی پیدا کرده تا در امورات داخلی کشور‌ها دخالت کند و این بار نوبت ونزوئلا است تا واشنگتن از آب گل آلود اعتراضات مردمی کاراکاس، سناریوی کودتایی دیگر طراحی کند. در این گزارش قصد داریم مروری کوتاه داشته باشیم بر اوضاع این روز‌ها و روند حوادث و رخداد‌های سیاسی ونزوئلا را بررسی می‌کنیم تا بدانیم در این کشور دقیقاً چه خبر است.
۱- نیکولاس مادورو پس از پیروزی در انتخابات ریاست جمهوری به عنوان رئیس جمهور این کشور سوگند یاد کرد تا به مدت چهار سال رئیس کابینه دولت باشد، اما با اتفاقاتی که طی روز‌های اخیر افتاده و اتهام تقلب به مادورو بابت انتخابات ریاست جمهوری از سوی خوان گوآیدو که به عنوان رئیس مجلس ونزوئلا تعیین شده است اوضاع سیاسی – اجتماعی این کشور بهم ریخته است. گوآیدو با حمایت آمریکا و برخی اعتراضات مردمی دست به کودتا علیه رئیس جمهور زده و خود را رئیس جمهور ونزوئلا معرفی کرده است. حال به نظر می‌رسد ونزوئلا دو مدعی ریاست جمهوری و دو مجلس دارد که هر یک خود را قانونی می‌دانند. بعد از مادورو که در انتخابات سال ۲۰۱۸ به عنوان رئیس جمهور انتخاب شد. حالا خوان گوآیدو که چند هفته پیش رئیس مجلس ونزوئلا شده علیه مادورو بپا خواسته و معتقد است طبق قانون اساسی و بخاطر تخلفات انتخابات ریاست جمهوری سال ۲۰۱۸ حق دارد و می‌تواند رئیس جمهور را عزل کند.
۲- از طرفی شخص رئیس جمهور معتقد است که سال ۲۰۱۷ مردم ونزوئلا طی رفراندومی پارلمان این کشور را منحل کرده اند و اختیار آن به مجلس مؤسسان سپرده شده است؛ بنابراین خود این مجلس موجودیت قانونی ندارد. البته خوان گوآیدو اعلام کرده، رفراندوم سال ۲۰۱۷ قانونی نبوده و مجلس همچنان نهادی مشروع به حساب می‌آید.
۳-، اما مگر می‌شود کودتایی در جهان شکل بگیرد و ردپای آمریکایی‌ها در آن نباشد حالا روزنامه وال استریت ژورنال فاش کرده، شب قبل از روزی که خوآن گوآیدو خود را «رئیس جمهور موقت ونزوئلا» بخواند، وی تماسی تلفنی با مایک پنس، معاون رئیس جمهور آمریکا، داشت. پنس در این تماس تلفنی تاکید کرد اگر او (گوایدو) بتواند زمام امور را از نیکلاس مادورو (رئیس‌جمهور ونزوئلا) بگیرد، از حمایت آمریکا برخوردار خواهد بود.
این گفتگوی تلفنی که شب هنگام و دیروقت صورت گرفت، موجب تسریع طرحی شد که چند هفته پیش از آن به صورت مخفی همراه با برگزاری مذاکراتی با مقامات آمریکایی، متحدان، قانونگذاران و شخصیت‌های مهم ونزوئلا از جمله خود گوایدو تدوین شده بود.
۴- ترامپ ساعاتی بعد از اظهارات گوآیدو، اعلام کرد: او را به عنوان رئیس جمهور مشروع به رسمیت می‌شناسد. البته مادورو نیز پس از این اظهارات رئیس جمهور آمریکا روابط سیاسی و دیپلماتیک با واشنگتن را قطع کرد و به دیپلمات‌های آمریکایی ۷۲ ساعت فرصت داد تا خاک ونزوئلا را ترک کنند.
۵- مایک پمپئو پس از ضرب الاجل مادورو در اقدامی غیر متعارف، با رد تصمیم رئیس جمهور ونزوئلا برای قطع روابط دیپلماتیک، تأکید کرده با دولت تحت رهبری گوآیدو همکاری خواهد کرد. در مقابل خوان گوآیدو رهبر مخالفان نیز خطاب به تمامی سفارت‌های فعال در ونزوئلا اظهار داشته: به واسطه اختیاراتی که قانون اساسی به من می‌دهد، می‌گویم که دولت ونزوئلا اکیداً از شما می‌خواهد که فعالیت دیپلماتیک خود را در کشور ما حفظ کنید. هرگونه پیامی بر خلاف این، فاقد اعتبار است، زیرا از جانب افراد یا نهاد‌هایی منتشر می‌شود که غاصب تلقی می‌شوند.
به نظر می‌رسد موضع گیری دولت‌های جهان نسبت به اتفاقات ونزوئلا به دو دسته تقسیم شده است. کشور‌هایی مثل روسیه، چین، ایران و ترکیه از مادورو حمایت کرده اند. تا جایی که ترکیه در پیامی توسط رجب طیب اردوغان با یادآوری کودتا در ترکیه اعلام کرده: ما مقابل کودتا‌ها و کودتاچیان در سراسر دنیا ایستاده ایم و تلاش برای کودتا در ونزوئلا را رد می‌کنیم. اما گروه دیگری از کشور‌های اروپایی به رهبری آمریکا از گوآیدو حمایت می‌کنند. در این شرایط حساس به نظر می‌رسد نقش ارتش ونزوئلا بسیار تعیین کننده باشد. در شرایطی که برخی از کودتای ارتش صحبت می‌کنند فعلاً ارتش پشت مادورو ایستاده و دست رد به سینه مخالفان رئیس جمهور برای پیوستن به آن‌ها زده است. ولادمیر پادرینو لوپز، وزیر دفاع ونزوئلا با رد درخواست مخالفین اعلام کرده: اقدامات مخالفان برای کنار زدن دولت، کودتا گونه است. به نظر می‌رسد برای به سرانجام رسیدن این تنش‌ها نقش ارتش، قدرت مخالفان و صد البته میزان مقاومت مادورو بسیار تعیین کننده باشد. با این اوصاف تنها مرجعی که قصد رسیدگی به موضوع کودتا در ونزوئلا را داشت شورای امنیت است جلسه‌ای که در آن برای بررسی اوضاع در ونزوئلا برگزار شد و روسیه و چین اقدامات آمریکا و طرح براندازی دولت مادورو را وتو کردند.
هژمونی آمریکا بر آمریکای مرکزی و آمریکای لاتین جزو اصول تغییر ناپذیر سیاست خارجی این کشور می‌باشد و در اجرای آن از تمامی روش‌های ممکن خواه اجرای کودتا و خواه اعتراضات خیابانی استفاده خواهد کرد. با توجه به گسترش جنگ نرم در عرصه بین الملل و استفاده موردی از جنگ سخت آمریکا در اجرای سیاست‌های خود سعی دارد با به کارگیری شیوه‌های خاص همچون ایجاد احزاب جدید، تقویت احزاب لیبرال، نفوذ درجنبش‌های دانشجویی و زنان و حمایت از رسانه‌ای از این گروه‌ها و صرف بودجه‌های فراوان، افراد، گروه‌ها و احزاب مخالف خود را از میدان به در کند. دخالت آشکار و شدید آمریکا در امور داخلی دیگر کشور‌ها مسئله جدیدی نیست. آمریکایی‌ها تغییر نکرده اند و قصد ندارند که این گرایش خود مبنی بر تلقی منطقه آمریکای لاتین به عنوان منطقه انحصاری منافع و حیات خلوت آمریکا بدون در نظر گرفتن منافع مردمی که در این منطقه زندگی می‌کنند، تغییر دهند. حال باید منتظر ماند و دید که در روز‌های آتی چه اتفاقاتی در ونزوئلا خواهد افتاد. کشوری که با دوقطبی شدن شدید اجتماع با دو نیروی متضاد سیاسی و نیز حمایت‌های خارجی به سمت یک بی ثباتی و شاید جنگ داخلی حرکت کند.
سید فرشید کاظمی پیرسرا